ODVOĐENJE U NOĆ (3)

A. Cvetković piše u oktobru 1993. u „Srpskoj reči” br. 82: „U dosadašnje dve masovne otmice, prvo žitelja sela Sjeverin u pribojskoj opštini, iz autobusa kojim su išli na posao, a zatim iz voza br. 671, na pruzi Beograd–Bar kod mesta Štrpci – otetima nije uzeto u obzir što su državljani Srbije i Jugoslavije. Oni koji su sa ova dva zločina upoznati skloni su da poveruju u svojevrstan ‘džentlmenski sporazum’ između otmičara i vlasti u Srbiji. Da im ovi ‘neprijatni skandali’ u svetskoj javnosti ne bi pričinjavali veliku glavobolju, bilo da je reč o lokalnom ili najvišem republičkom nivou vlasti, socijalisti i radikali su bili vrlo revnosni u ponavljanju svog alibija: i jedna i druga otmica dogodile su se na bosanskoj teritoriji, na onih nekoliko kilometara gde drum odnosno pruga administrativno izlazi iz Srbije.

Otmica ljudi iz Sjeverina odigrala se 22. oktobra na putu Priboj–Rudo. Svi su krenuli u Priboj na posao a jedno dete u školu. Kod mesta Mioče, na teritoriji nekadašnje BiH, autobus je zaustavila grupa naoružanih lica u uniformama i posle legitimisanja odvela 18 ljudi muslimanske nacionalnosti u nepoznatom pravcu. Dvanaestogodišnji dečak muslimanske nacionalnosti ostaje u autobusu, jer su otmičari poverovali da je reč o mlađem sinu Srbina pored kojeg je stajao.

Sutradan, republička milicija hapsi dvojicu pripadnika paravojnih formacija bosanskih Srba, osumnjičenih da su učestvovali u otmici, ali su iz zatvora pušteni nakon devet dana sa obrazloženjem da „ne postoje razlozi za njihovo zadržavanje, jer se radi o pripadnicima vojske Republike Srpske koji su se zatekli sa oružjem u Sjeverinu zato što su zaduženi za naoružanje u drugoj državi”?!

Tadašnji predsednik SR Jugoslavije Dobrica Ćosić imenovao je specijalnu komisiju za utvrđivanje činjenica koja ni do danas nije objavila izveštaj o radu, a ni demantovala vest iz vojnih izvora da su oteti ljudi likvidirani istog dana u blizini Višegrada.

Opština Priboj je posebno opasna za domicilne Muslimane. Ili su na tom mestu prekodrinski Srbi posebno „naoštreni”. Najednom, od kontrolnih punktova između dve države 18. februara ove godine nestao je Senad Kadić, radnik pribojskog „Poliestera”. Ubrzo se saznalo da je odveden u stanicu milicije Rudo (bosanska teritorija).

Tri dana nakon pregovora između opštinskih vlasti Priboja i ratne uprave Ruda, Senad Kadić je vraćen na teritoriju države Srbije. Veruje se da mu je život spasila procena srpskih vlasti iz Bosne da se „preteralo u dnevnim aktivnostima”.

Iz voza br. 671, koji saobraća prugom Beograd–Bar, 27. februara ove godine oteto je dvadeset putnika. Izuzev jednog Hrvata, svi su bili Muslimani, mahom zaposleni u beogradskim preduzećima. Svedočenja putnika koji su kroz prozor posmatrali čitavu operaciju ukazuju na osnovnu sumnju da je sve bilo planirano još od polazne stanice Beograd, jer mnogi iskazi navode saradnju konduktera i vojnika koji su već bili u vozu sa onima koji su ga zaustavili u Štrpcima.

Uz veliki pritisak javnosti, zvanični srpski organi obavezali su se da će rasvetliti i ovaj kao i prethodni sjeverinski slučaj. Polovinom marta čak je i Slobodan Milošević posetio Prijepolje i obećao maksimalno angažovanje nadležnih organa. Umesto odgovora, u pribojskoj se opštini teror nad Muslimanima nastavlja. Tako su 6. aprila Hasan Mujović i Mustafa Polimac došli iz Priboja u Sjeverin da obiđu kuće iz kojih su se iselili nakon otmice svojih sugrađana. Mustafa se nalazio ispred svoje kuće kada su naišla četvorica naoružanih ljudi u maskirnim uniformama i sa maskama na licu. Bez razloga su ga napali. Na njegovo zapomaganje istrčao je sused Hasan. Napadači su se okrenuli pridošlici i u tom trenutku Mustafa je neometano pobegao u kuću i kroz prozor izašao na put prema šumi. Skrivao se neko vreme, a onda je izašao na kontrolni punkt, sačekao smenu milicionera i policijskim kolima stigao u Priboj. Hasanu Mujoviću gubi se svaki trag. Porodica mu je rasturena. Žena je na psihijatrijskom lečenju, a sedmoro dece kod rođaka i prijatelja u Priboju.

Užas „odvođenja u noć” nije mimoišao ni Muslimane koji žive na teritoriji Crne Gore. Posebno opasna teritorija je ona u pljevaljskoj opštini, gde je donedavno žario i palio Čeko Dačević. Na području Bukovice, koje obuhvata više planinskih sela iznad Pljevalja, oružane formacije bosanskih Srba upadaju 15. februara u zaselak Selište i odvode Ramizu (56), dečaka Mamka (16) i Zlatiju Bungur (25) sa dvoje male dece.

Sledećeg dana, na isti način u zatočeništvo je odvedeno još šestoro članova porodice Bungur iz sela Ravni, svi stariji od 60 godina. Tek posle zajedničke akcije predsednika Bulatovića i Ćosića, na ubeđivanju Radovana Karadžića, iz Čajniča je vraćeno šestoro meštana starijih od 70 godina. U zatočeništvu su ostali dvoje dece mlade od pet godina, njihova majka, šesnaestogodišnji dečak i jedna žena srednjih godina. Protiv njih je tzv. Republika Srpska pokrenula krivični postupak!”

Rodbina otetih iz voza Beograd–Bar uputila je 8.10.1993. pismo Skupštini, Predsjedništvu Republike i Predsjedniku Vlade Crne Gore u kojem se između ostalog kaže: „Više ne brojimo dane, već mjesece i sve smo bliži preteškoj godini od kako još zvanično i javno neidentifikovana vojna formacija iz tzv. Republike Srpske samo zbog imena odvede iz voza Beograd–Bar naše sinove, braću i muževe, vaše sugrađane i lojalne građane Crne Gore a do danas još ne uspijevamo niotkud otrgnuti ni jednog jedinog pouzdanog glasa o njihovoj sudbini…

Izuzev nekoliko javnih saosjećanja sa nama i apela Skupštini Crne Gore, predsjedniku i premijeru Crne Gore, te Narodnoj skupštini RS da se ‘pojača aktivnost na rasvjetljavanju ovog nemilog događaja…, da se otkriju počinioci, vrate putnici ili rodbina otetih obavijesti o njihovoj sudbini…’, ne čusmo ni da je iko od državnika Crne Gore uputio makar protestnu notu liderima naroda i formacija iz čijih su redova otmičari a sa kojima se nebrojano puta srijeću i u mnogome im pomažu u prebrojavanju i podjeli ljudi po imenima…”

Pruga smrti: Beograd – Bar PHOTO: STOCK

„Borba” piše 7.12.1993. o Milki Zuličić: „Milka Zuličić, međutim, više ne veruje nikome. Stiče se utisak da je rešena sama isterati stvari na videlo. ‘Još davno sam zvala Ratomira Pajevića u Višegrad. Njegovi sinovi su pobratimi od moje snahe i rekli su nam da ne dolazimo tamo, jer su ‘ovi’ tako fanatični da bismo mogli izgubiti glave. Nakon toga, desio se jedan interesantan slučaj. Moj brat od strica sreo se sa specijalcem MUP-a (Srbije) Radojem Raičevićem (Nikšićanin), koji je, na pitanje mog rođaka (‘Znaš li šta o otetim putnicima iz voza?’) odgovorio da zna čak i gde su im grobovi. Kad mu je ovaj rekao da je među njima i sin njegove sestre od strica, Raičević je najpre zamolio da se o tome ne govori, njegovo ime ne pominje, a kad je sve procurilo čak su počele i pretnje. Zovite ga slobodno, kaže Milka Zuličić, Raičević stanuje u stanu sestre Sefera Halilovića…’ Raičević po običaju (‘Na putu je’, nije bilo lako pronaći, a zanimljivo je da se svi oni koji su u vezi ovog slučaja bilo šta rekli odjednom ostali ‘nemi’ i ne žele sarađivati. Neki priznaju da je to zbog pretnje MUP-a, a neki čak opovrgavaju ranije iskaze.”

„Vreme” (br. 164) od 12.12.1993. objavljuje pismo Milke Zuličić, upućeno predsjedniku Slobodanu Miloševiću: „Dvadeset četvrtog maja 93. Vi lično ste obećali da će Sokolović u Prijepolju saopštiti pravu istinu za 7 dana; nažalost, možda je on zna već odavno, jer njegove jedinice su u to vrijeme bile u Višegradu, to njegovi ljudi pričaju po Beogradu. Milicioner Radoje Raičević tvrdi da zna gdje su grobovi otetih. Pitam se šta je milicija Srbije radila u ‘tuđoj državi’, međunarodno priznatoj od UN? Kako su u pola dana došli toliki naoružani ljudi sa vojnim kamionima u Štrbac, a da ih niko ne vidi na pograničnom dijelu koji čuva vojska Jugoslavije?

Zašto u ‘Knjizi bilješki’ u Beogradu u željezničkoj stanici ni slova nije upisano, što se toga dana desilo na pruzi Beograd–Bar? Da li je direktor Jugoslovenske željeznice bar žaljenje izrazio zbog tog nemilog događaja i kojoj se javnosti i čijoj on obratio? Ako Užički korpus čuva prugu u dolini Republike Srpske, ko su otmičari – možda Kinezi? Dokle je sa radom došla komisija koja je osnovana još u vrijeme predsjednika Ćosića na tom slučaju (Komisija na saveznom nivou; na čelu komisije Vladimir Matović, pa jedan predstavnik saveznog SUP-a i Vojske Jugoslavije)? Zašto je Milan Lukić osuđen? Kako ministar Sokolović izjavi kod predsjednika Miloševića 24. 05 93. da ga je MUP Srbije kidnapovao i da je on glavni u otmici. Zašto nam ne kažu već jednom pravu istinu? Zašto ne zamijene Milana Lukića, ‘nacionalnog heroja’ Radovana Karadžića i njegove države, za naše putnike?

Ja sam lično kod predsjednika Miloševića tražila da se izvrši razmjena Milana Lukića za otete putnike, ali sam od predsjednika dobila poruku da ga čekamo dok se vrati iz Ženeve, ali ga više nikad nismo ni vidjeli, ni dočekali, niti želi da nas primi. Pitam i zašto je kondukter upisivao imena putnika na vozne karte?”

Nezavisna štampa je sve više počela pominjati Milana Lukića (29), rođenog u selu Rujište kod Višegrada, komandanta zloglasnog četničkog odreda „Osvetnik”, osumnjičenog za otmicu putnika iz voza u stanici Štrpci. On je prvi put zatvoren 16.4.1993. godine u Užicu. Nekoliko dana kasnije, navodno iz „bezbjedonosnih razloga” prebačen je u Beograd. Istraga protiv njega je vođena zbog navodnog šverca oružja i falsifikovanja isprava. Protiv njega je 6.4.1994. poveden istražni postupak zbog sumnje da je učestvovao u otmici putnika iz voza. Pušten je iz pritvora 26.4. da bi dan kasnije bio uhapšen, opet u vezi sa otmicom. Prema saznanjima, Lukićevo ime se takođe veže za počinjene masovne zločine u junu 1992. u Višegradu, kao i za otmicu i ubistvo 17 mještana Sjeverina u oktobru 1992. godine. Lukić je 27. 5. 1994. predat vlastima iz tzv. Republike Srpske radi počinjenih „razbojništava”. Prema novim saznanjima, on je od tih vlasti čak i odlikovan i nagrađen „dobijanjem” nekog lokala u Foči.

U „Monitoru”, (br. 166) od 24.12.1993. o sudbini putnika iz voza br. 671, između ostalog, piše: „Zainteresovanost za sudbinu otetih, koju su u početku pokazivali predstavnici vlasti u Crnoj Gori, odavno je zamijenilo ćutanje o čitavom slučaju, što mnogi objašnjavaju prostom činjenicom da vlast koja nije imala snage da sprovede svoju istragu, zahvaljujući ravnopravnosti koju je sama kreirala, ne može od svojih šefova da iskamči niti informaciju o tome šta se zapravo zbilo. Postoji i mišljenje da ovdašnja vlast informacijama raspolaže, ali da joj je ‘radi viših interesa’ zabranjeno da ih saopšti. Viši interes se, biva, sastoji u tome da će monstrumi, koji su odveli nevine ljude, i (sve i da su oni živi i zdravi) uništili njihove porodice, po svemu sudeći, uskoro postati, slavom pobjednika ovjenčani građani ‘naše’ države.”

Sandžačkom odboru stigao je 17.2.1994. dopis iz Užica koji je potpisao g. Đorđe Ranković, zamjenik Okružnog tužioca u vezi zahtjeva koji je Sandžački odbor uputio 24. 01. za obavještenje o preduzetim radnjama za otkrivanje izvršilaca krivičnih djela i tragova krivičnih djela po podnijetoj prijavi od 26. 08. 1993. godine koju je podnio Sandžački odbor. U dopisu zamjenika Okružnog tužioca iz Užica se, između ostalog, ističe: ‘U vezi otmice putnika iz autobusa u selu Mioče, opština Rudo od 22. 10. 1992. godine, obavješteni smo da je otmicu izvršilo više naoružanih lica koja su predhodno prisilno zaustavila autobus koji je saobraćao na relaciji Rudo–Priboj i odveli 17 lica iz autobusa muslimanske nacionalnosti.

U vezi događaja u selu Kukurovići opština Priboj od 18. 02. 1993. godine obavljen je kompletan uviđaj, od strane Okružnog suda i ovog tužilaštva uz učešće kriminalističkog tehničara i veštaka, i odmah je stavljen zahtev za otkrivanje nepoznatih izvršilaca.

U vezi slučaja Senada Kadića iz Zabrđa i Gojaković Hasiba iz Gojkovića, prema našem obaveštenju događaj se odigrao na području opštine Rudo, gde su imenovani, nakon prelaska u Republiku Srpsku kontrolisani i po operativnoj obradi pušteni kućama.

Ne zna on ništa: Momir Bulatović PHOTO: DRAGAN KUJUNDŽIĆ

U vezi slučaja Berba Rama iz Sjeverina vođen je postupak istrage jedno lice kao osumnjičeno bilo je u pritvoru, ali iz pribavljenih dokaza u postupku istrage utvrđeno je da je delo ubistva izvršilo sasvim drugo lice, pa je prema pritvorenom licu pritvor ukinut a istraga obustavljena.

U vezi otmice putnika iz voza broj 671 od 27. 02. 1993. godine, u mestu Štrpci, ovom tužilaštvu prijava je podneta 10. marta 1993. godine od OUP-a Priboj i odmah, odnosno 12.03. 1993. godine je stavljen zahtjev za otkrivanje nepoznatih izvršilaca krivičnog dela otmice iz čl. 64 st. 2 KZS.”

U vezi otmice u Štrpcima Velizar Brajović piše u „Vremenu” (br. 175) od 28. 2. 1994. godine: „Na osnovu izjava svjedoka utvrđeno je da su pri samom polasku voza iz Beograda kondukteri i milicioneri, pratioci voza, napravili spisak putnika koji su nestali u Štrpcima. Milicioneri su tražili od putnika da pokažu isprave, a potom se povukli u svoj službeni kupe. Za svega dvadeset minuta, tvrdi predstavnik rodbine, zahvaljujući prethodnoj selekciji, u prepunom vozu pronađeni su oteti putnici. Niko se tom činu nije suprostavio, pogotovo ne milicioneri – pratioci voza.

Jedan od krunskih svedoka, prema ovom izvještaju, jeste i vojnik I. M. (kasarna Stari aerodrom u Podgorici), koji je prema izjavi svjedoka N.S.Č, takođe bio odveden zbog ‘hrvatskog obilježja’ u dokumentima, ali je poslije dvadeset četiri sata vraćen zato što je utvrđeno da mu je otac poginuo u sukobu sa Hrvatima u Slavoniji. Paralelna istraga je otkrila da je rodbina dan poslije otmice od pripadnika Službe vojne bezbjednosti u Podgorici dobila informaciju da je otmicu izvršila vojna formacija iz sastava snaga bosanskih Srba, kojom komanduju braća Milan i Gojko Lukić iz Beograda. Ta informacija je kasnije potvrđena rezultatima istrage Fonda za humanitarno pravo iz Beograda, a saznalo se i da je Milan Lukić hapšen u Srbiji, ali da je pušten poslije dva dana zbog prijetnje njegovih vojnika da će minirati prugu Beograd–Bar.

Jedan od mogućih otmičara (M. T. iz Priboja), piše u ovoj informaciji radniku MUP Crne Gore (S. P.) sa kojim je bio na liječenju u Zemunu, da je ‘signal za otmicu dat iz MUP-a Srbije’, a R. R. (MUP Srbije) saopštava ujaku jednog od otetih da ‘zna čak i gdje su pokopani oteti iz voza’. Istraga rodbine i Udruženja došla je do zaključka da bi o otmici mnogo toga mogao da ispriča i Ž. R. iz Podgorice, nastanjen u Beogradu, dobrovoljac u vojsci bosanskih Srba. Svi ti podaci, prema tvrđenjima iz informacije, dovoljno ilustruju ponašanje vlasti u ‘razotkrivanju’ misteriozne otmice. Zabeležili su i izjavu jednog pravoslavnog sveštenika predstavnicima Vlade Srbije u Prijepolju 5. marta 1993. godine: ‘Vratiću otete, ako prijepoljski Muslimani pomognu da se iz zatvora u Goraždu puste zarobljeni bosanski Srbi’. Radikal Aćim Višnjić, poslanik u crnogorskom parlamentu, tvrdio je da je ‘otmica izvedena u znak osvete za ubistva Srba iz okoline Čajniča.”